Μεγάλη κουβέντα για το σλόγκαν “Je Suis Charlie”, που έσπευσαν να υιοθετήσουν ευαισθητοποιημένοι χρήστες των social media με αφορμή την άνανδρη τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού “Charlie Hebdo”. Όπως συμβαίνει σε κάθε μεγάλο κοινωνικοπολιτικό γεγονός της νέας εποχής οι απόψεις διχάζονται. Έχουμε, έτσι αστόχαστα, το δικαίωμα του “etre charlie” στα ποσταρίσματα και τα τιτιβίσματα μας ή είναι θράσος να το υιοθετούμε έτσι απλά αν δεν διαθέτουμε όλα τα αποδεικτικά του μαχητικού κοινωνικά πρότερου βίου;
Βασικά, τί σημαίνει αυτό το “je suis Charlie”; είμαστε σίγουροι ότι όλοι όσοι το ασπάζονται το χρησιμοποιούν με την ίδια σημασία και απόχρωση; προσωπικά δεν είμαι και τόσο σίγουρος. Εδώ και μέρες παρατηρώ τους εκατοντάδες “Charlie” στο timeline μου και διαπιστώνω πως ο κάθε ένας από τους ευαισθητοποιημένους αυτούς τσάρληδες της ελεύθερης έκφρασης έχει την προσωπική του - ενίοτε διαστρεβλωμένη- οπτική πάνω στο θέμα και πολλές φορές είναι διαμετρικά αντίθετη από αυτή των ομότιτλών του.
Αναμφίβολα κοινός τόπος είναι το σοκ που προκάλεσε σε όλους μας ανεξαιρέτως το ειδεχθές τρομοκρατικό χτύπημα. Αυτό δεν το διαπραγματευόμαστε σε καμία περίπτωση. Η αποστροφή της άνανδρης επίθεσης στο κέντρο του Δυτικού κόσμου, ήρθε να ταράξει την τακτοποιημένη ηρεμία της κεντροευρωπαϊκής ζωής μας. Ο εφιάλτης του φονταμενταλισμού των ακραίων ισλαμιστών - έτσι κι αλλιώς - είναι ίσως η σοβαρότερη απειλή που καλλιεργείται συστηματικά για τον εκφοβισμό των Ευρωπαίων πολιτών στις επικίνδυνες εποχές που διανύουμε.
Από εκεί και πέρα, οι διαφορετικές αποχρώσεις και εντάσεις δίνουν και παίρνουν. Παρακάτω προσπάθησα να διακρίνω τις έξι βασικότερες κατηγορίες των ημεδαπών Charlie (ή “μη Charlie”) που διέκρινα στο ευρύ φάσμα του timeline μου. Μεγάλο κι ετερόκλητο στατιστικό δείγμα, γι’ αυτό ίσως κι αρκετά ενδεικτικό των επικρατέστερων τάσεων. Έχουμε και λέμε λοιπόν:
α. Είμαι ο Charlie … που αποστρέφεται και καταδικάζει τη βία από όπου κι αν προέρχεται. Το χτύπημα μου προκαλεί απέχθεια κι αδιαφορώ αν το προκάλεσε ισλαμιστής, χριστιανός, τρομοκράτης ή τρομοκρατημένος, ψυχοπαθής ή μέλος παραθρησκευτικής οργάνωσης, απλός πολίτης ή οπλισμένος αστυνομικός. Συντάσσομαι με κάθε θύμα άνανδρου χτυπήματος και απορρίπτω όποιον χρησιμοποιεί τέτοιες μεθόδους για την επίλυση του όποιου ζητήματος.
β. Είμαι ο Charlie… που υπερμάχεται της ελευθερίας έκφρασης και της σάτιρας, ακόμα κι αν δε συμφωνώ εκατό τοις εκατό με το περιεχόμενο ή τον τρόπο. Η ελευθεροτυπία κι η διάδοση απόψεων δεν είναι θέμα αισθητικής (μεγάλη συζήτηση αλλά όχι της παρούσης), αλλά θεμελιώδες δικαίωμα μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Δε δύναμαι να δεχτώ ότι τον 21ο αιώνα, δεν είμαστε ελεύθεροι να διατυπώνουμε ό, τι και όπως θέλουμε χωρίς να οφείλουμε να λογοδοτήσουμε σε κανέναν.
γ. Είμαι ο Charlie… που έχει αγανακτήσει από τη μόνιμη απειλή της σκιάς του Ισλάμ. Αυτός ο τύπος Charlie έχει το βλέμμα του στραμμένο στα έργα και τις ημέρες της Marine Le Pen και άλλων αντίστοιχων ακροδεξιών μορφωμάτων. Δε δίνει δεκάρα για το “Charlie Hebdo”, δεν το έχει αγοράσει ούτε μια φορά, μπορεί και να στραβώνει τα μούτρα του κάθε φορά που αντικρίζει κάποιο από τα σκίτσα του, δε μπορεί όμως να μη δηλώσει την οργή του για τον άδικο θάνατο απλών εργαζομένων από τα τέρατα της μουσουλμανικής τρομοκρατίας. Δεκάδες καιροσκόποι (ενίοτε κι από τον πολιτικό στίβο) συντάσσονται με αυτό τον τύπο ασκώντας τα μικροπολιτικά τους συμφέροντα (ξερόβηχας).
δ. Είμαι ο Charlie - είδα φως και μπήκα. Ο τύπος Charlie που αγαπά κι ευαγγελίζεται ότιδήποτε αποκτά το παράσημο του hashtag, είτε μιλάμε για πολιτικό γεγονός, κοινωνικό φαινόμενο ή νέα μόδα που σαρώνει την υφήλιο, χωρίς καν να μπει στη διαδικασία να το ψάξει λίγο παραπάνω. Για το συγκεκριμένο τύπο Charlie ένα μακελειό δεν απέχει ιδιαίτερα από ένα bucket challenge (με την απαραίτητη αλλαγή στη σοβαρότητα του ύφους φυσικά) και θα μπορούσε αντί για Charlie να ονομάζεται Geοrge ή Jean - Philippe, αρκεί αυτό να ήταν το όνομα που θα έβλεπε να αναγράφεται τις περισσότερες φορές στο timeline του.
ε. Είμαι ο Charlie λίγο απ’ όλα. Ή αλλιώς “ναι μεν, αλλά…” Ο πιο θαμπός Charlie απ΄όλους. Από τη μια υιοθετεί τον τίτλο γιατί νιώθει την ηθική υποχρέωση, έχει όμως και τις ενστάσεις του. “Κακό και καταδικαστέο πράγμα το μακελειό, αλλά κι αυτοί πήγαιναν γυρεύοντας με τόσες προκλήσεις”. Από τη μια καταδικάζει την τρομοκρατία και τα στοχευμένα της χτυπήματα, από την άλλη αποδοκιμάζει και την απόλυτη ελευθερία της σάτιρας. Μπορεί με την ίδια ευκολία που θα υιοθετήσει τον τίτλο να τον αποκηρύξει λίγες στιγμές αργότερα με τη δικαιολογία ότι “τέτοιου είδους καμπάνιες δεν είναι σοβαρά πράγματα”.
στ. “Δεν είμαι ο Charlie, είμαι ο…” - κι όπου βλέπεις “ο” μπορείς να προσθέσεις ό, τι μπορείς να φανταστείς. Από το όνομα του συγκεκριμένου χρήστη, ο οποίος, υπερασπιζόμενος την ατομικότητα του, αρνείται την ισοπέδωση της μαζικότητας, ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι συμβολικό, μέχρι το όνομα οποιουδήποτε άλλου προσώπου ή συμβάντος που προηγήθηκε του Charlie Hebdo και δεν πήρε τις ίδιες διαστάσεις. Αυτός ο “μη Charlie” είναι διδακτικός όσο κι αποδοκιμαστικός και το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να διαχωρίσει τη θέση του από τον όχλο.
Είμαι σίγουρος πως μικρές παραλλαγές των παραπάνω κατηγοριών υπάρχουν εκατοντάδες - όσες κι οι ενδιάμεσες απόψεις. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι πρωτοβουλίες σαν αυτή έχουν λόγο ύπαρξης ως αφορμή για σκέψη και προπάντων συζήτηση - μια συζήτηση, που όλοι οφείλουμε να κάνουμε τόσο με τους γύρω μας, όσο και με τον εαυτό μας. Το “Je suis Charlie” δεν είναι απλώς ένα καλά προωθημένο σύμβολο συμπαράστασης για ένα έγκλημα που διαπράχτηκε σε βάρος ενός άγνωστου στην πλειοψηφία (μας) σατιρικού περιοδικού, κάπου στο Παρίσι, δεν είναι καν μια δημόσια καταδική της τρομοκρατικής βίας ή αφηρημένη υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης. Ασχέτως αν το δηλώσουμε ή όχι αν το συμμεριζόμαστε η όχι, το “nous sommes Charlie” είναι περισσότερο μια υπενθύμιση ότι όλοι μας βρισκόμαστε στο στόχαστρο της βίας και της φίμωσης ανά πάσα στιγμή κι αντίθετα από ότι μπορεί να πιστεύουμε, ο εχθρός δεν είναι ούτε ένας, ούτε τόσο ξεκάθαρος.
