Αριστοφάνους 11

Ξεκινάω απ’ αυτό – παρόλο που για λόγους εντυπώσεων θα έπρεπε να το αφήσω για το τέλος: Το Αριστοφάνους 11 του Σταμάτη Κραουνάκη και της Σπείρας είναι μια εργασία υψηλού επιπέδου. Όταν λέμε υψηλού επιπέδου εννοούμε μια παράσταση, η οποία κατά την ταπεινή άποψη του γράφοντος, κατοχυρώνει επάξια τη θέση της ανάμεσα στις σημαντικότερες στιγμές της Αριστοφανικής παραστασιογραφίας. Κι όσο τραβηγμένο κι αν ακούγεται αυτό, προσωπικά το τοποθετώ –ξαναλέω στη δική μου αξιακή βάση δεδομένων- πλάι στους Όρνιθες του Κουν και τη Λυσιστράτη του Σολομού, παρόλο που πρόκειται για σύνθεση αποσπασμάτων και όχι ανέβασμα μιας ολόκληρης κωμωδίας. Κι ας φαίνεται αυθαίρετο, το καταθέτω τώρα για να μπορεί να το επικαλεστεί και να μου το καταλογίσει ο οποιοσδήποτε στο μέλλον. (Αν έχουμε, που το εύχομαι και το ελπίζω, την τύχη να ξαναδούμε πάλι τη συγκεκριμένη παράσταση).

Κι αφού έγιναν οι μεγάλες δηλώσεις, εξηγούμαι: ο Κραουνάκης με μόχθο, γνώση, αισθητική και κεραίες στραμμένες στο παρόν, με απόλυτο σεβασμό ένιωσε τους διαχρονικούς κραδασμούς του Αριστοφάνη και βρήκε τη σχέση τους με το σήμερα με τρόπο αδιαμφισβήτητο: μια σχέση όχι εκβιασμένη, ούτε αυθαίρετη, όπως έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα αριστοφανικά ανεβάσματα, αλλά αφοπλιστική, ουσιαστική και καίρια. Με ελάχιστες σύγχρονες παρεμβάσεις, άφησε τις αντιστοιχίες να μιλήσουν από μόνες τους και με μοναδικά εργαλεία τη δουλειά, το ταλέντο των υποκριτών και την αυθόρμητη συγκίνηση κατάφερε να μας παρασύρει. 

Η συγκίνηση που επικαλέστηκα είναι νομίζω η λέξη κλειδί. Θα μου πεις συγκινήθηκες στον Αριστοφάνη; αυτός δεν είναι ο ξεκαρδιστικός δαιμόνιος πρωτοπόρος ποιητής της σάτιρας; αυτός που δεν άφηνε κανέναν σε χλωρό κλαρί και γέμιζε τις κωμωδίες του με χοντροκομμένες βωμολοχίες και κραυγαλέα gags; Αφού βγάλω άλλη μια φορά το καπέλο στον Κραουνάκη, θα σου απαντήσω ότι μιλάμε για τον ίδιο ποιητή και μάλιστα την πιο αυθεντική του έκδοση, χωρίς ίχνος εκλέπτυνσης της διαβόητης τραχύτητας του ύφους του. Ο Κραουνάκης όμως με τη μαεστρία ενός ανθρώπου που κατέχει το αντικείμενό του, κατόρθωσε να χειριστεί την άκρατη κωμικότητα με την ειλικρινή αγάπη και στοργή μιας συγγενικής σχέσης, ακολουθώντας τη μελωδική Οδό του Μάνου Χατζιδάκι ή του Γιάννη Χρήστου. Το αποτέλεσμα έβριθε από μια άκρατη τρυφερότητα, που μου έφερε στο μυαλό τον Τσέχοφ και τη σχέση με το υλικό του. Κι αν σου φαίνεται άσχετος ο συσχετισμός να σου πω ότι κωμωδία από συγκινητικό πρίσμα και τραγωδία από κωμικό είναι η πεμπτουσία της τέχνης, κι όσο πιο κοντά μπορείς να φέρεις ένα έργο στην πραγματικότητα.

Άλλος ένας λόγος για τον οποίο χρωστάω χάρη στον Κραουνάκη είναι για την απενοχοποίηση του αισθήματος. Χτες με έπιασα σε τρεις (καταγεγραμμένες) στιγμές να βουρκώνω πραγματικά και μάλιστα με αφορμές που δε θα πίστευα ποτέ ότι θα μπορούσαν να με τουμπάρουν. Κι όμως το κατάφερε. Ήταν τόση η αλήθεια και η ένταση, που δε δίστασα ακόμα και να δηλώσω ότι η συγκίνηση που ένιωσα είχε χρώμα εθνικό. Ήταν η τσακισμένη Ελλάδα της υπέροχης Αγλαΐας Παππά, η αυθεντική Παράβαση του ίδιου του φλεγόμενου συνθέτη, το απουσιολόγιο των νησιών και των ποιητών, η ενότητα των πληγωμένων κατοίκων αυτού του γεωγραφικού σημείου, που τελικά ναι, ενώνεται από κάτι περισσότερο από μια τυχαία χωροχρονική σύμπτωση.

Δυστυχώς είχα την ατυχία να παρακολουθήσω την τελευταία παράσταση του Αριστοφάνους 11 στον Ελληνικό Κόσμο, οπότε δε μπορώ να σε προτρέψω να τρέξεις να το δεις. Εύχομαι κι ελπίζω να βρεθεί τρόπος η παράσταση να συνεχίσει την πορεία της ή να αποτυπωθεί με κάποιο τρόπο, γιατί νιώθω πως είναι επιτακτική ανάγκη να έρθουν σε επαφή μαζί της όσο περισσότεροι θεατές γίνεται. Μιλάμε για ένα αυθεντικά πολιτικό θέαμα, ξεκάθαρα διεθνές, μια θέση απέναντι στα πράγματα και μια επαναστατική κίνηση. Το Αριστοφάνους 11 δεν ένιωσα απλώς να επισημαίνει, ή να συσχετίζει. Δεν κουνούσε το δάκτυλο με διδακτισμό, ούτε μεμψιμοιρούσε. Έχω την αίσθηση πως πήγαινε ένα βήμα παραπέρα. Πρότεινε: ενότητα, αδερφοσύνη, κοινό μέτωπο ενάντια στον κοινό εχθρό. Υπερβολές θα μου πεις. Μπορεί, θα σου απαντήσω. Ξαναλέω ότι πρόκειται για προσωπική άποψη κι όχι για κριτική. Κι αν έχει κάποια αξία η μαρτυρία ενός από τους τόσους θεατές, ένιωσα ότι γίνομαι μάρτυρας μιας σπουδαίας δουλειάς ενός μεγάλου δασκάλου. Και δε μου συμβαίνει συχνά τα τελευταία χρόνια. Κι έφυγα γεμάτος, σκεφτικός και κάπως πιο ώριμος. Α! Και αισιόδοξος. Πάνω απ’ όλα αυτό το τελευταίο.