εδώ σχολείο...

Έχω μια φίλη δασκάλα. Σε σχολείο. Σχολεία είναι τα ιδρύματα που παρέχουν βασική εκπαίδευση. Προσοχή! όχι παιδεία‧ εκπαίδευση. Είναι γνωστό πως η παιδεία – η βασική έστω - δίνεται από την οικογένεια αρχικά και στη συνέχεια από την κοινωνία. Τα σχολεία λοιπόν δεν είναι φορείς παιδείας, εκτός κι αν πέσει στο δρόμο των παιδιών κάνας λοξός δάσκαλος, ο οποίος θα αποφασίσει να αφήσει στην άκρη το δημοσιοϋπαλληλίκι και να τους διδάξει κάποια βασικά πράγματα πνευματικής επιβίωσης, όπως λόγου χάρη τα πραγματικά γεγονότα με την κριτική τους αντιμετώπιση, την αισθητική και το πιο επικίνδυνο και αντισχολικό απ’ όλα, την αμφιβολία. 

Είχα μια συζήτηση με τη φίλη δασκάλα για τη γιορτή του Πολυτεχνείου και για το πως τη χειρίζεται το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Θεωρώ τη συγκεκριμένη γιορτή την πιο ζόρικη του σχολικού εορτολογίου μιας και οι προεκτάσεις της φτάνουν ευδιάκριτες κι επιθετικές μέχρι τις μέρες μας και σε πολύ μεγάλο βαθμό ευθύνονται για πολλά από τα σημερινά κακώς κείμενα. Σε αντίθεση με τις άλλες δυο εθνικές γιορτές, που εύκολα περιορίζονται σε επετείους μνήμης με αποστάσεις ασφαλείας από το παρόν, το Πολυτεχνείο είναι μια αφορμή αφύπνισης της σκέψης και επεξήγησης όρων τόσο παρεξηγημένων όσο και ζωτικής σημασίας, όπως η δημοκρατία κι η κατάλυσή της, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η ελευθερία σκέψης και λόγου, το δικαίωμα του ανθρώπου στην αυτοδιάθεση και τόσα άλλα. 

Η νέα δασκάλα, από εκείνους τους μαχόμενους, προικισμένους και λοξούς εκπαιδευτικούς που ανέφερα παραπάνω, μου επιβεβαίωσε απογοητευμένη αυτό που έτσι κι αλλιώς υποπτευόμουν. Το ελληνικό σχολείο αντιμετωπίζει την 17η Νοεμβρίου διεκπεραιωτικά, επιδερμικά, ακίνδυνα και ίσως διαβρωτικά. Τα πραγματικά γεγονότα περιορίζονται στην είσοδο του Τανκ στο πολυτεχνείο, ενώ δε δίνονται ξεκάθαροι ορισμοί για καμία έννοια. Για τα παιδάκια του δημοτικού η δικτατορία είναι στην καλύτερη περίπτωση το βαρύ όχημα που σκότωσε κάποιους φοιτητές στο πολυτεχνείο, και στη χειρότερη η προσωποποιημένη Κυρία Ρία Δικτατορία που θέλει να μπει στο σπίτι της Κυρα Δημοκρατίας για να την κλέψει. Με άλλα λόγια στο παιδικό μυαλό που αγαπά τις εικόνες, τα δυο πολιτεύματα για τα οποία έχει χυθεί αίμα χιλιάδων ανθρώπων ανά την υφήλιο δεν είναι παρά ο καυγάς δυο γυναικών της γειτονιάς, σε ανόητα θεατρικά σκετσάκια αγοραίου επιθεωρησιακού χαρακτήρα. Για την ιστορία, σημαντικότατα ποιήματα, τραγούδια και κείμενα έχουν γραφτεί από πλήθος πνευματικών ανθρώπων της εποχής και είναι άμεσα προσλήψιμα από παιδιά με την κατάλληλη φυσικά καθοδήγηση. Ποιος όμως να κάτσει να ασχοληθεί με τέτοια επικίνδυνα πράγματα, όταν μάλιστα δεν το πληρώνεται υπερωρία. 

Το πιο τρομακτικό απ’ όλα όμως δεν εντοπίζεται στη διεκπεραιωτική αντιμετώπιση του σχολείου. Το ελληνικό σχολείο άλλωστε, εδώ και χρόνια λειτουργεί στον αυτόματο πιλότο, κυνηγώντας μάλλον ένα πρόγραμμα παρά τη γνώση. Το πραγματικά απογοητευτικό βρίσκεται στην αντιμετώπιση της ημέρας της 17ης Νοεμβρίου από τα σπίτια των παιδιών, από τους γονείς και το άμεσο περιβάλλον τους. Για κάποιους μαθητές η δικτατορία είναι κάτι αφηρημένα κακό, κάποιοι άλλοι δεν κατανοούν τι αρνητικό έχει ένα πολίτευμα που μας επιτρέπει να καθόμαστε ήσυχοι στα σπίτια μας και να αποφεύγουμε τις φασαρίες (αυτά είναι προφανώς τα παιδιά που έχουν στο σπίτι τουλάχιστον έναν παππού η γιαγιά με την καραμέλα «μια χούντα μας χρειάζεται») και υπάρχουν κι εκείνοι οι μαθητές – κι αυτό οφείλω να ομολογήσω πως με σόκαρε περισσότερο – που έχουν παγιωμένη άποψη από το σπίτι τους, ότι η γιορτή του Πολυτεχνείου είναι κάτι κακό κι «επιβεβλημένο από τους ξένους». Η φίλη μου με διαβεβαίωσε μάλιστα πως αυτή η τελευταία άποψη δεν οφείλεται στην παρεξήγηση ενός εφτάχρονου αλλά σε επιβεβαιωμένη θεωρία από τους ίδιους τους (νεαρούς) γονείς του. 

Έρχομαι λοιπόν κι αναρωτιέμαι: για ποια αλλαγή παλεύουμε αν η επόμενη γενιά έχει ήδη στρατολογηθεί στην αποχαύνωση; Ποια νέα τάξη πραγμάτων θα δρομολογηθεί όταν στην ουσία τα παιδιά δεν είναι παρά μικρογραφίες των δικών μας λαθών; Για τη δική μου γενιά είχα πάντα έναν κρυφό φόβο ότι πηγαίναμε ντουγρού στην απώλεια κάθε υπαρξιακής αυτονομίας. Δε ζήσαμε αρκετά φτωχοί για να παλέψουμε, ούτε αρκετά πλούσιοι για να φτιαχτούμε δια βίου. Δεν αφυπνίστηκε ποτέ ιδιαίτερα το πνεύμα μας γιατί δε χρειάστηκε. Μαζέψαμε ειδικές γνώσεις για καλύτερη αποκατάσταση αλλά – η μεγάλη τραγωδία μας – ούτε αυτές μας χρειάστηκαν. Γεννηθήκαμε από εξίσου φοβισμένους γονείς οι οποίοι είχαν περάσει πολλά και γλίτωσαν παρά τρίχα. Μας φόρτωναν με περιττά για να μη ζήσουμε το ίδιο, παραλείποντας όμως κάθε ουσία. Και γίναμε η γενιά των αιωνίων παιδιών που δεν ενηλικιώθηκαν ποτέ. Η γενιά που σιγά – σιγά τεκνοποιεί και ανανεώνει τον πληθυσμό αυτού του πολύπαθου έθνους με άλλα παιδιά, αδυνατώντας να τους διδάξει επιβίωση, γιατί δεν χρειάστηκε να τη μάθει ποτέ ως τώρα. Κι όμως είναι ακριβώς αυτά τα καινούργια παιδιά που πρέπει να προφυλαχτούν από την άγνοια, την αλλοίωση, την παθητικότητα. Γιατί αν υπάρχει μια ελπίδα να πάει ο κόσμος ένα βήμα πιο μπροστά, την κουβαλάνε αυτά τα παιδιά.